نام امروزینِ سقز از نام قوم ایرانی سکا به یادگار مانده‌است، و سکز همان ساکز است. در روزگار مادها سکاها فراوان به مرزهای ایران می‌تاختند. اینان گاه با آشور هم‌پیمان می‌شدند و زمانی زیر فرمان خود مادها با آشوریان می‌جنگیدند. به‌دنبال حملهٔ مجدّد آشور به مادها خشتریته برای پایان دادن به حملات آشور با ماننا و سکاها پیمان دوستی بست و عملاً با آشور وارد جنگ شد.
در حدود سال ۶۵۰ پ.م. پادشاهی ماد دولت بزرگی در ردیف ماننا و اورارتو و عیلام بود. بعد از سکاها کیمری‌ها (یکی دیگر از قبایل صحرانشین شمال قفقاز) به منطقهٔ شمال‌غرب ایران حمله کردند و در سر راه خود، دولت اورارتو در غرب دریاچه ارومیه و شرق آناتولی را نابود کردند.
هووخشتره، بزرگ‌ترین پادشاه ماد، در ده سال اوّلِ حکومتش موفّق شد که رابطه‌اش را با پادشاه سکاها، پروتوثیس، به اتّحاد متقابل تبدیل کند. هووخشتره ارتشش را به دو قسمت پیاده‌نظام مجهّز به نیزه و سواره‌نظام تیرانداز (شکلی که از سکاها آموخته‌بود) تقسیم کرد و دولت نیرومندی در ماد تشکیل داد. در روزگار هووخشتره، پس از انقیاد سکاها در ماد، گروهی از سکاها را به غرب ماد کوچاندند و این سرزمین را به‌نام آنان سکزی یا ساکز خواندند که اکنون به سقز معروف است.
محلاّت سقز
شهر سقز سابقاً در دشتی در جنوب‌غربی شهر فعلی قرار داشت که اکنون به کهنه سقز یا سقز کهنه معروف است. شهر فعلی ابتدا در اطراف بازار به وجود آمد و قدیمی‌ترین محلّه، همان محلّهٔ بازار شهر است که بعداً بر اثر ارتباط تبریز، سنندج، و بانه طرفین جادّه‌های آن آباد شد. امروزه موقعیت طبیعی و نحوهٔ استقرار شهر در دامنهٔ ارتفاعات و رودخانه‌ای که از کنار آن جاری است، سقز را از شهرهای دیگرِ استان متمایز کرده‌است.
محلّه‌ها و معابر اصلیِ شهر سقز
به رد بران (سنگ‌بُران) ، بلوار ، بهارستان (حمّال‌آباد) ، ته پی مالان (تپه ی خانه‌ها) ، جوتیاران (محله برزگران) ، چه می ولی‌خان (رودخانهٔ ولی‌خان) ، زورآباد ، سرپَچَه ، سیلو و سی‌ودومتری ، شهرک دانشگاه ، شاناز ، صالح‌آباد ، قه ره چیاوا (شریف‌آباد) ، قه وه خ ، کریم‌آباد ، مجبورآباد ، موسایی‌ها ، ناوقه لا (محلّهٔ قلعه) ، نه شمیلان ، بلوار تربیت ، بلوار وحدت ، گلستان ، بلوار دانشجو ، خیابان محمّد قاضی ، سه‌راه مدرسه ، میدان چایی‌فروشان ، پارک لاله ، میدان تره‌بار ، خیابان حافظ ، خیابان سعدی ، سالن ۲۲ بهمن ، خیابان دارالصّفا ، خیابان معلّم ، پارک کوثر
دیدنی‌های شهر
پارک مولوی کُرد، ساحل رودخانه، بازار سقز، طبیعت بکر و زیبای منطقهٔ سَرشیو، کوه‌های چهل‌چشمهٔ، و نه‌که‌روز از جاهای دیدنی شهرستان سقز هستند. در این شهرستان بیش از یکصدوپنجاه اثر تاریخی و باستانی وجود دارد که فقط دو اثر آن، یعنی قلعهٔ باستانی زیویه و غار کَرَفتو مورد بررسی و مطالعه قرار گرفته و در فهرست آثار ملّی به ثبت رسیده‌است.
غار کرفتو
این غار جزء شهرستان دیواندره‌است و در منطقهٔ اُوباتو «هه‌وه‌تو» صخره‌ای از سنگ‌های آهکی برفراز تپّه‌ای پدید آمده‌است که قلعه و غار کَرَفتو نامیده می‌شود. براساس مطالعات زمین‌شناسی، صخرهٔ قلعه و غار کَرَفتو در دوران سوم زمین‌شناسی شکل گرفته‌است. براساس بررسی و مطالعات انجام‌شده در این غار، آثاری از انسان‌های اوّلیه، مانند نقّاشی‌های روی دیوارها، یافت شده‌است که نشان می‌دهد این غار زیستگاه انسان‌های اوّلیه در این منطقه بوده‌است.
مسجد دومناره
بانی آن به روایتی کاک سور وزمَله، از سادات منطقه، و به روایتی دیگر شیخ حسن مولاناوا و قدمت آن به دورهٔ افشاریه برمی‌گردد. آجرکاری‌های نمای بیرونیِ مسجد و مناره‌ها و حوض‌خانه مسجد از زیبایی‌ها این بنای تاریخی‌اند.
بازار قدیمی سقز
دژ باستانی زیویه
این قلعه برروی تپّه‌ای به ارتفاع ۱۴۰ متر در فاصلهٔ ۴۲کیلومتری شهر سقز و نزدیک دیواندره و در حاشیهٔ روستایی به‌نام زیویه قرار دارد که در سال ۱۹۴۷ میلادی به‌طور اتّفاقی کشف شد. این بنا به محیط اطراف اشراف کامل دارد و با توجّه به بقایای ستون‌هایی در قسمتی ایوان‌مانند به نظر می‌رسد مرکز حکومت و امن‌گاه منطقه برای حاکم وقت بوده‌است. از حفّاری‌های این تپّه، که غالباً در گذشته و به‌طور غیرمجاز صورت گرفته‌بوده، اشیاء زیادی به دست آمده که بعضی از آنها در موزه‌های داخلی و بسیاری هم در موزه‌های خارج از کشور نگهداری می‌شوند؛ ازجمله اشیاء به‌دست‌آمده، قطعات عاج منقوش بوده که نقوش حیوانی و صحنهٔ شکار اساطیری روی آنها حک شده و از ارزش ویژه‌ای برخوردار است. از روی دو نمونه از آنها، نقش برجستهٔ آبیدر سنندج طرّاحی، بزرگ‌نمایی، و ساخته شده‌است. گردن‌بند طلا و سرِ عقاب طلائی از دیگر نمونه‌های اشیاء کشف‌شدهٔ تپّهٔ زیویه هستند که از ارزش زیادی برخوردارند.
اماکن عمومی
مسجد
مسجد یکی از رایج‌ترین اماکن عمومی در درجهٔ نخست بوده‌است. در مقایسه با دیگر شهرهای استان کردستان، مساجد سقز زیادند. معروف‌ترین مساجد سقز عبارتند از:
-
مسجد دومناره واقع در میان‌قلعه، جنوب خرابه‌ها و آثار قلعه
-
مسجد و خانقاه پیرِ غَزائی واقع در میان‌قلعه کوی سرقبران (سابق)
-
مسجد حضرت عُمَر (رض) واقع در خیابان شهدا
-
مسجد النبی در بلوار انقلاب
-
مسجد ملاّابراهیم واقع در سَرپَچه و نزدیک بازار و میدانی به همین نام
-
مسجد شیخ مظهر واقع در میان‌قلعه، پایین‌تر از مسجد جامع
-
مسجد و خانقاه حاج شیخ مصطفی (رَحِمَهُ‌الله) واقع در سَرپَچه، بازار شیخ
-
مسجد شیخ اسماعیل واقع در سَرپَچه، خیابان امام خمینی، نزدیک پل هوایی
-
مسجد و تکیهٔ باباشیخ واقع در سَرپَچه، محلّهٔ باباشیخ
-
مسجد کوچک واقع در سَرپَچه، نزدیک پل هوایی خیابان ۲۲ بهمن
-
مسجد حاجی حکیم واقع در چهارراه آزادی
-
مسجد شیخ ملاّزاهد واقع در خیابان آزادی، روبه‌روی پارک کودک
-
مسجد و خانقاه شیخ جلال‌الدّین (یا شیخ علاءالدّین) واقع در بازار
-
مسجد دیم‌کاران، روبه‌روی در ورودیِ پارک مولوی (پارکی شار = پارک شهر)، خیابان ساحلی
-
مسجد کانی‌گَرمَک (کانی‌گه‌رمکاو) واقع در محلّه‌ای به همین نام
-
مسجد و تکیهٔ قادری واقع در محلّه‌های تازه‌ساز نزدیک محلّهٔ باغ حاجی عبدالرَّحمن
-
مسجد سنگ‌بُران (به‌ردبران) واقع در محلّه‌ای به همین نام
-
مسجد شیخ هادی واقع در محلّه‌های جدید خیابان سعدی
-
مسجد دار الصفا واقع در محلّهٔ کریم‌آباد
-
مسجد حاج ارجمند واقع در محلّهٔ حمّال‌آباد
-
مسجد جامع واقع در خیابان امام خمینی، سه‌راه ۲۲ بهمن
-
مسجد چهار یار نبی در شهرک دانشگاه و نزدیک به پیام نور
-
مسجد امام محمد غزالی در شهرک دانشگاه ،طرفای دادگاه
-
مسجد حاجی صفری
جهت اطلاع شما خودم از اخبار شنیدم کردستان رکورد بیشترین مسجدها رو در دنیا داره و در این بین با توجه به متن بالا سقز هم از سایر شهرستان های استان تعداد مسجدهاش بیشتره ولی از لحاظ امکانات مسجدها کردستان در آخرهای رده بندیه.
قهوه‌خانه
از رایج‌ترین اماکن عمومی است، که از قدیم‌الایّام، همواره اغلب مردم برای صرف چای و رفع خستگی و گفت‌وگوهای دوستانه به آنجا می‌روند. قهوه خانه «علی جواز» معروف ترین آنان و در مرکز تجاری شهر (میدان هه‌لو) واقع بود که اکنون به نزدیکی میدان قدس منتقل شده‌است.
سینما
نکته ی جالب در مورد سینما در سقز این است که عملا این شهر در حال حاضر فاقد یک سینمای به معنای واقعی است. شهر سقز تاکنون سه سینما داشته‌است: نخستین سینمای سقز «سینما آسیا» نام داشت که درپی یک آتش‌سوزی ویران شد و هرگز بازسازی نشد. سینمای دوم، حافظ نام دارد که بعدها به آن استقلال هم گفتند. این سینما درکنار گاراژ سیف‌الله‌خان و گاراژ کیخسروی قرار داشت؛ فعلاً ویران شده و قرار است در آینده، پس از بنای مجدّد و ایجاد واحدهای تجاری، سینما نیز مستقر گردد. سومین سینما آسیا (سینما وزیری) نام دارد که پایین‌تر از مدرسهٔ بوعلی (اندیشهٔ کنونی) در میدان انقلاب قرار دارد که به دلیل عدم رسیدگی توسط مالک یا مالکین تا سالها به مخروبه‌ای تبدیل شده بود. سینمای مخروبه توسط تلیس(گونی پلاستیکی) دور گیری شده بود و مردم به این سینما، سینمای تلیس می‌گفتند تا آنکه ارتباط میدان انقلاب با بلوار بهشتی برقرار شد و خیابان جدید بر روی مخروبه سینما تلیس قرار گرفت. در سال‌های اخیر، تنها مکان نمایش عمومی فیلم، آمفی‌تئاتر ادارهٔ ارشاد است. پس از سالها سوءمدیریت دولتی در استفاده از این ظرفیت موجود و عدم تمایل و توان مدیران اداره ارشاد در رونق بخشیدن به این مکان، با واگذاری بخشی از آمفی‌تئاتر به بخش خصوصی در بیستم اسفند ماه ۱۳۸۷ فعالیت این مکان به عنوان تنها سینمای شهر چند صد هزار نفری سقز با نام سینما فرهنگ، از سر گرفته شده است.
پارک‌ها
ازجمله پارک‌های سقز، پارک مولوی کرد (پارکی شار = پارکِ شهر)، پارک لاله، پارک کودک، پارک کچه شوانه(دختر ِچوپان) و پارک کوثر می‌باشند که دو پاک آخری در طرفین رودخانه شهر قرار گرفته‌اند.
روستاهای سقز
سولاکان ، تورجان ، زیویه ، کولته په ،مه رقه ره نی ، سوننه ته ، له گزی ، ساحیب ، قه لا کون ، کوچه ته لا ، تیزئاباد ، پیر وی نس ، ئالکه توو ، که ره فتوو ، کانی‌جه ژنی ، کانی‌نیاز ، موکه ، سلیمان‌که نی ، کوچک ، سه را ، ئه حمه و ئاباد ، ئاخکه ن ، بسام ، تاله جه ر ، دهستان تیله کو
عضو شوید
عضویت سریع
آمار مطالب
آمار بازدید
